Араб дини Алдага Ысламдын бирден-бир чыныгы Кудайы катарында табынышты ичине алганына карабастан, ал көп кудайга сыйынуучулук өткөн окуясына анын берилгендигинен өзүнү азырга чейин ажыратпады.
Меккеде жайгашкан кубик сыяктуу имарат болгон Кааба азырга чейин эң эле ыйык жер болуп эсептелет. Ал ыслам келишиинен мүрүн бутпарас бүтканасы катарында колдонулган.
Бул имараттын негизги ташы асмандан түшкөн деп айтышкан кара метеорит. Анын кара түстө экендиги адамзат күнөөсү каралыгы менен байланыштуу. Бүгүн мусулмандар Хаж убагында сыйыну же табынуу иши катарында ушул ташты өбүшөт.
Ысламга чейинки маданиятта байыркы Арабтар бул кара таштарды өздөрүнүн ритуалдык тажрыйбаларынын бир бөлүгү катарында сыйлаган ташка диний табынуу жана фетишизм таасири астында эле.
Арабтар өздөрү сыйынган өздөрүнүн кара ташын жайгаштырган өздөрүнүн ичинде өз уруулук топторунун Кааба чиркөө бар болгон ташка табынуучулар болуп эсептелет.
Кааба менен байланыштуу ритуалдардан бири бүткананы, касиеттүү жерди тегеректөө же кыдырып чыгуу. Бул уруулук топтор ай, күн, жана жылдыздарга табынуу тууралу асман буюмдары арекетине окшош арекет менен Каабаны тегеректеши бул бутпарас тажрыйбасы кандайча пайда болгондугу боюнча теорияни пайда кылат. Бул тажрыйбада аны менен бирге кудай же болбосо рухтар жашап турган деп ишинилген ташты өбүп жаткан ушул урууларда бар. Бул ташты өбүү жана бул ташка тийүү бата алып келет деп ишенилген.
Аны менен бирге, Каабанын кара ташы ай кудай Хубалга табыныш менен байланыштуу болгон.
Араб коомдугу боюнча өздөрүнүн байыркы бутпарастык тарихи менен байланышты болгон араб маданиятынын башка аспекттери бул Минадагы “Таш ыргытуу”, Сафадагы “Жүгүрүү” жана эки бут арасында жүгүрчү буттардын кайта башталуу болуп эсептелген Марва, жана акыры өздөрүнүн өлгөн ата-бабаларын абдан мактоо боюнча байыркы ритуалын туурай турган “Мактоо” болуп, эми бул арекет Алдага мактоо болуп кайра багытталган.
Араб маданияты бир гана кудайга сыйынуучулук, монотеизм боюнча өздөрүнүн жаңы туулары астында буга доо билдирсе да, өзүнүн бутпарас өткөн күнүнөн толук үзүлүш кылбагандай көрүнөт. Араб маданиятын Ыслам динине кошуш боюнча бул синкретистик тажрыйба өзүнүн диндик бөлүгүнө тазалыка караганда аралашманы жаратты жана Кааба Ысламдын устуну катарында көрүнүп түрган курал болуп бул диндик түзүлүштүн пайда болушунда кээ бир бузулуулар бардыгын ачып берет.
Ошентип, бир гана чыныгы ишенич катарында өзүнүн бир гана окшошдугуну жүзөгө ашырып Ыслам чынында канча алыска жетти? Ал жоот Хрестиан ишенимдеринен өз түзүлүшүн алгандыгы жана өзүнүн бутпарас өткөн күндөрүн окшоштуктарынан өз ички бөлүктөрүн жасагандыгы жана толтургандыгы сөзсүз.
Бул чын эле чыныгы ишенимби же болбосо башка дин дүйнө караштарын кошуш менен жергиликтуу дин тажрыйбаларын бириктире турган ар турдуу идеялардын чогулуусун өздөштүрүш гана бы?
Өзүнүн культ тарихи менен өзүнүн кошулушун тазалабаган динге табынышты жана берилгендикти ант кылууну каалайсызбы? Ыслам эми гана кайрадан иштеп чыгылдыбы жана аны жука каптама менен каптап жана аны периште затынан берилген аянга негизделген жаңы дин катарында сатып /соода кылып/, бутпарастыктын так эле ошол түзүлүшүн кайрадан уюштурулдубу? Балким, Ыслам чүмбөтүнүн артында жашырынган нерсе кудайлардын тотем устунуне бир гана баштуу бут каршы чыгышы болуп эсептелет.
Бул блокты жазып жатканда, мен ушул маселе боюнча көп ар башка ресурстарды бириктирдим жана маалыматтарды топтогонда ушул маалыматты туура жана чын баалаганга арекет кылдым.
Бирөөнү маскаралаган маалыматтын Ушак-айыңы катарында эле бул блок маанисин жөн эле кабыл албай койбостугуңузду суранам. Шашылыш жыйынтык чыгырбай, бул маселе боюнча өз изилдөө ишиңизди аткарышыңызды колдогон болот элем.
Бул блок аркылуу мен Мусулмандарга жана өздөрү ыйык болушга кармаган нерсега керексиз ушак жана жалган айыптоодон качышга арекет кыла туруп, Ыслам ишенимине эрегиш сунуш кылдым. Өздөрүнүн берилгендиктери боюнча көп менин Мусулман досторум тырышчаак жана Кудайды түшүнүүлөрү боюнча ак ниеттүү экендигин билип жүрөм, муну мен урмат кылам. Алардан эмне кылыштарыны сурай турган нерсем өз берилгендиктери жана баш ийүүчүлүктөрү боюнча жакшырак чечим кабыл алууда аларга жол корсотконго факт жана далилге негизделген маалыматтарга мүмкүндүк беруу болуп эсептелет.
Жыйынтыктап айтканда, эгер сиз Мусулман болсоңүз, Ыслам ишеними жана тажрыйбасы артындагы чындык жөнүндө дуба аркылуу Кудайдан сурашыңыз үчүн сизди колдор элем.
Кудай менен кандайча мамиле кылса болот