જૂની કહેવત કે સર્વ ભગવાન છે અને ભગવાન સર્વ છે, ઈશ્વરની પ્રકૃતિ તરફ ચોક્ક્સ આધ્યાત્મિક રચના કે જે ઘણા બધા સ્તરે અગમ્ય અને તત્વજ્ઞાનની રીતે પરસ્પર વિરોધી હોવાથી સિદ્ધિની રીતે, મૂળભૂત રીતે અને વ્યવહારુ રીતે ખામીયુક્ત છે, તેના બદલે “એક માટે સર્વ અને સર્વ માટે એક” તરીકે ત્રણ મસ્કાટીઅર્સના પરસ્પરાવલંબનનું વર્ણન કરતા હોવાથી, કંઈક વધુ ગંભીર લાગે છે.સૌ પ્રથમ અનંત ભગવાન માટે દેવોના સત્તત્ત્વ સ્વરૂપના વિરોધાભાસ જેવા સિમિત ભાગોની અનેકતા સાથે બદલાયેલા સ્વરૂપ અથવા ફેરફાર સાથે અનંત સિવાય બીજું કાઈ બનવાનું કેવી રીતે શક્ય બને? તદુપરાંત, માનસિક વિભાજન સાથે ભગવાનના પૂર્ણ અર્થામાંથી શરૂ કરવા અજ્ઞાનની આ ભ્રામક સ્થિતિ કયા કારણે સર્જાય છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો આ તત્ત્વ કેવી રીતે વાસ્તવમાં ભ્રામક બન્યું? આ રીતે, જો ભગવાન અંતિમ કરતાં કંઈપણ ઓછો હોય તો ભગવાન અનિવાર્યપણે ભગવાન અંતિમ નથી.
તેવી જ રીતે, આ અસંબંદ્ધતાનો મેળાપ કેવી રીતે છેવટે સંસારની ચક્રીય પદ્ધતિ તરફ ઉથલાની આ શક્યતા સાથે કદી એકવાર ફરીથી જોડાઈ શકે છે? વળી વર્તમાન વસ્તી વિસ્ફોટ સાથે શું સાબિતી છે કે અસ્તિત્વની કામચલાઉ અને ભ્રામક સામગ્રીની આ રીતો મેળાપની પૂર્ણ સ્થિતિમાં પરિણમતા વિનાશની તરફ આગળ વધી રહ્યા છે? સર્વેશ્વરવાદના વિચારની અન્ય દ્વિધા એ છે કે ભગવાનનો છેવટનો અથવા સંપૂર્ણ અર્થ અનૈતિક છતાં માનવીય તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે, ભગવાન તરીકે, નૈતિક જીવો તરીકે કામગીરી કરે છે. ફરીથી, અનૈતિકતાનું આ ઉચ્ચ સ્વરૂપ નૈતિકતાના નીચા સ્વરૂપમાં તબદીલ થવા સક્ષમ છે? છતાં હિન્દુઓ અન્યોની તરફ સદભાવનાપૂર્ણરીતે વર્તવા પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે કે જે તેમના અંતિમ અનૈતિક સ્થિતિને પહોંચવા નૈસર્ગિકરીતે વિપરિત હોવાનું લાગે છે.અનિવાર્યપણે તેમની ક્રિયાઓ, તેમની સર્વેશ્વરવાદી ફિલસૂફી નહી, વ્યવહારિકરીતે સૂચવે છે કે આવી પરોપકારવૃત્તિ ખાસ કરીને સંસ્કૃતિ, કેળવણી, સમાજના અત્યંત અસ્તિત્વને પ્રદાન કરતું હોવાથી તેના અનૈતિક ભાગની સરખામણીમાં ક્રમ નાના ને બદલે મૉટી હોય છે. આમ નિર્વાણ અથવા મોક્ષ સુધી પહોંચવામાં એક આધારશીલા તરીકે તેમની થિયરીને સમાવવા તેઓ રોજબરોજની જીંદગીને કેવી રીતે મૂલવે છે અને હાથ ધરે છે ?તે ખૂબ જ પરસ્પર વિરોધી છે. તદુપરાંત નૈતિક ભિન્નતા કેવી રીતે ભ્રામક અને વાસ્તવિકરીતે અર્થહીન બની શકે છે ?અને પછી તેમને અર્થપૂર્ણ અથવા નોંધપાત્ર બનાવતાં આ પ્રશંસાપાત્ર કાર્યો ગમે તે રીતે રહસ્યાત્મક રીતે પરિવર્તિત કરે છે જે અંતિમ સત્ય કરતાં જાદુ જેવું વધુ લાગે છે. વાસ્તવમાં, સર્વેશ્વરવાદી માન્યતા અનુસાર, ભગવાનની ટીકા કરવા માટે કોઈ વાસ્તવિક તફાવત અને અન્યથા વસ્તુ ન હોઈ એડોલ્ફ હિટલર અને મધર ટેરેસા ના કૃત્યો વચ્ચે તફાવત પાડવાની કોઈ જરૂર નથી. છતા કયા સર્વેશ્વરવાદી નૈતિકરીતે ઉલ્લંઘન થતી વખતે ધીમે ધીમે સ્થાયી થતા નૈતિક ઉપરાંત જીવે છે જે ખોટાથી ખરાનો વિચાર કરતી સાર્વત્રિક ન્યાય સિસ્ટમ નો વાસ્તવવાદ તરફ પુરાવો છે,? ભેટ આપતા મિત્ર અને તે ભેટ ચોરી કરનાર ચોર વચ્ચે મૂલ્યમાં કોઈ તફાવત નથી માત્ર અપ્રમાણિકતા અને એક જૂઠાણું છે. શુ તમે કાયદા વિનાની અરાજકતાની સ્થિતિમા રહેતા હોવાની નૈતિક સીમાઓ વગર સંચાલિત કરવામાં આવતા વિશ્વમાં અને સમાજની કલ્પના કરી શકો છો? સામાન્યરીતે સર્વેશ્વરવાદી સાહજિક રીતે સમજે છે કે તેઓ સામાજિક જોડાણ માટે નૈતિક ધોરણો રાખવા કંઈક વાસ્તવિક અને નોંધપાત્ર છે કે જે તેઓ કરી શકતા નથી અને જેમાથી મુક્ત થઈ શકાય નહી અથવા ટાળવુ ન જોઈએ અને જે પ્રતિશોધ ના કાર્મિક દળોમાં વિશ્વાસ તરીકે મૃત્યુ પછી અથવા કબરમા પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે, હિન્દૂ માન્યતાઓ અનુસાર ખરા અને ખોટા / સારા અને અનિષ્ટ ના સાર્વત્રિક સિદ્ધાંતોંના ભંગ તરીકે અનૈતિકતા ના પરિણામ સમજવામાં નોંધપાત્રરીતે સંબંધિત હોય છે. છેલ્લે આ બાબતે હું એવુ નથી કહેતો કે હિન્દુઓ અનૈતિક હોય છે, પરંતુ હું એ સ્થાપિત કરવા માંગુ છું કે તેઓ પાસે તે મુજબ કાર્ય કરવા ખરેખર મજબૂત આધાર નથી જો આવા વર્તન અનિવાર્યપણે અવાસ્તવિક અથવા ભ્રામક હોય અને તેમની માન્યતા સમાવતા જણાવતા હોય, તો આ માત્ર જરૂરી છે એટલે કે ખાસ દલીલ લે છે કે જે તેઓની જીવનશૈલીને ખોટી પાડે છે. છેવટે એમ કહેવુ કે ભગવાન અનૈતિક છે એ ભગવાનના ખ્યાલને મૂર્ખ સામાજીક માર્ગની સમકક્ષ બનાવે છે. અન્ય બાબત એ છે કે સર્વેશ્વરવાદી એ અને બિન એ સમાન છે અને સમાન વાસ્તવિકતા છે તેમ કહીને બિન વિરોધાભાસ કાયદા જેવા કારણ અને તર્કને નકારશે , છતા તેમની રોજબરોજની જીંદગી તેમની માન્યતા પદ્ધતિ સાથે અથવા તેમની સર્વેશ્વરવાદ ફીલોસોફી સાથે સુસંગત હોતી નથી કે વાસ્તવિકતા અને ભ્રમણાવચ્ચે ભેદના આધારે શુ સાચુ છે અને શુ ખોટુ છેના દ્વૈતવાદને આધાર આપે છે. વ્યક્તિ અસ્તિત્વ ધરાવતી નથી કે જેને અસ્તિત્વ ધરાવવા કટાક્ષપૂર્ણ વ્યક્તિની જરૂર છે જેવા દાવાઓને ભારપૂર્વક રજૂ કરવા સર્વેશ્વરવાદીને પોતાનો દાવો રજૂ કરવા માટે આ પાયાવિહોણા સિદ્ધાંતના કેટલાક ઉદાહરણો છે.
ઉપરાંત, ખુલાસો કરે છે કે જે ગાણિતિક રચનાઓની અંદર જ રહે છે તેવી પરિકલ્પના અને પૌરાણિક માન્યતાને સમય/સ્થાન પરિમાણમાં વાસ્તવિક રીતે મર્યાદિત કરે છે. વધુમાં, તેમની મર્યાદિત પરિસ્થિતિમાં જાહેર કરે છે કે સ્વપરાજીત તેમજ, મર્યાદિત પ્રાણી તરીકે જાણકારી વિશે સર્વજ્ઞ અને સંપૂર્ણ કથન બનાવતાં ભગવાન અકળ છે
વધુમાં, જો સર્વેશ્વરવાદી પોતાની સૈદ્ધાન્તિક માન્યતાઓ સાથે સુસંગત હોય તો, તેમના પોતાના નિવેદનો તેમને સંશય નિપજાવવા જોઈએ જે મર્યાદિત અસ્તિત્વોમાંથી આવે છે અને જે દૈવી આત્માઓ તરીકે માણસની વિભાવનાને શોધવા તેમને પોતાને મૂર્ખ બનાવી શકે છે. તેથી, તેમના દૈનિક જીવનના કાર્યો મારફતે ખોટા ઠરવાના કારણે ખાસ કરીને આ માન્યતાઓને આધાર આપતાં પૃષ્ટી અથવા અસરકારક પ્રદર્શન ન હોવાથી, બિનકુદરતી અને અનિયમિત હોવાના કારણે, આ સમગ્ર ફીલોસોફીકલ પદ્ધતિ મૂળભૂત અને દેખીતી રીતે અંતઃપ્રજ્ઞાની વિરૂદ્ધ હોવાનો મને મજબૂતપણે સંશય છે, તેમના તત્વમાં ભ્રામકતા હોઈ શકે છે, માનવીય શિક્ષકો અને લખાણોના ભ્રામક મન પર આધાર રાખતા હોવાથી તેની મર્યાદાઓને આધિન વિચારોની તેમની પોતાની પદ્ધતિ પર પણ તેઓ વિશ્વાસ કરી શકતા નથી.
અંતે, ભૌતિક વિશ્વ અવાસ્તવિક છે તે સૂચવવા સર્વેશ્વરવાદી પાસે કયો પુરાવો છે ? કુદરતી વાસ્તવિકતા સામે તેમના મુદ્દાને સાબિત કરવા તેમની પાસે કઈ ચકાસણી પદ્ધતિ છે? આ ઉપરાંત કયો સર્વેશ્વરવાદી વાહનો તેમની કલ્પનાનો માત્ર તુક્કો છે તેમ માની ટ્રાફિકની બંને બાજુ જોયા વગર રોડ પસાર કરવાની હિંમત કરશે? પરિણામે, માધ્યમની વૈજ્ઞાનિક કથનો કરતાં ભૌતિક વાસ્તવિકતામાં માનવું વધુ બુદ્ધિગમ્ય છે જે હોલીવુડ ઉત્પાદનના સર્જનાત્મક ભ્રમ માત્ર છે. આ તમામ બાબતો ઉપરાંત, આપણે ફક્ત કાલ્પનિક દુનિયા જેમ એક સ્વપ્નમાં જીવી રહ્યા છીએ તે ખરેખર વાસ્તવિક નથી પરંતુ માત્ર તે અક્ક્લ વિનાની વાત હોવાનું લાગે છે. આમ ભ્રમ સંબંધિત આ સમગ્ર પ્રકારની અતાર્કિકતા તેના વિરોધાભાસને કરતાં સંભાવના અથવા તર્કસંગતતાની ઓછી માત્રા બતાવવામાં માત્ર બિનટકાઉ અને અસામાન્ય છે.
તેમની ફિલોસોફીનું અન્ય અવાસ્તવિક પાસું એ છે કે અંતરાત્મા જેવા વ્યક્તિત્વ અથવા પ્રતિભા અને ભ્રામક જેવી બુદ્ધિ, ભગવાનના સરળ સ્વરૂપ અને લાક્ષણિકતાની વિરૂદ્ધ, અને છતાં તેઓ બેશુદ્ધ ન હોય તે સિવાય વાસ્તવમાં શું વ્યક્તિ આ રીતે કાર્ય કરતો નથી? ડિઝાઇન અને ઉત્પત્તિની જટિલતા અંગે બ્રહ્માંડ સંબંધી અને હેતુવાદને લગતાં પુરાવાઓનાં પ્રકાશમાં ભગવાનની વધુ પડતી સાદગી બિન પ્રતિતિજનક હોવાનું લાગે છે જે વિશે મેં અગાઉના અન્ય લેખોમાં પણ લખ્યું છે.
નાસ્તિક અને અસેયવાદી
વધારામાં એવુ કહેવું કે ઇશ્વર પથ્થર અથવા લાકડી સાથે વધુ એકરૂપ છે તે મુળભુત રીતે બતાવે છે કે માનવજાતિ દૈવત્વ તરફ઼ના પ્રગતિનાં ઉત્ક્રાંતિ દરને હાંસલ કરવામાં ખરેખર પાછળ છે, એવુ લાગે છે કે પુનરજન્મમાં પાછળ જવુ એ પોતાની જાતને ઇશ્વરની હારમાં ગોઠવવા તરફ઼નુ એક પગલું છે. આ આખા ઇશ્વરીય ખ્યાલના સંદર્ભમાં એવુ પણ વિરોધી લાગે છે કે કેવીરીતે કેટલાળ્ક હિંદુઓ તેમના સમાજના બીજા સભ્યોને જાતિપ્રથા જે દલિતોને પેટા માનવો તરીકે ગણે છે તેનાથી અલગ પાડે છે. ઇશ્વરનાં બીજા પ્રતિનીધીનો અનાદર કરવો તે પણ પોતાની જાતનો જ ખરેખર અનાદર છે.
હિન્દુ સમાજમાં બીજી માન્યતા ‘બધા જ રસ્તાઓ ઇશ્વર તરફ઼ દોરી જાય છે’ તે બાબતે સહિષ્ણુ બનવાની છે જેના વિશે મેં મારા બીજા બ્લોગમં પહેલાથી જ લખ્યુ છે અને રાષ્ટ્રવાદી હિન્દુનો આક્રમક તત્વચિંતનો અને ધર્મો તરફ઼નો હિંસક પ્રતિસાદ બતાવે છે કે તેઓ ખરેખર આ બાબતને વાસ્તવિક રીતે માનતા કે સ્વીકારતા નથી કારણ કે તેને તેઓ તેમની સંસ્કૃતિની વિસંવાદિતા તરીકે જુએ છે જેના દ્વારા તેઓ બીજી માન્ય પ્રથાઓ પર ઝનુની આક્રમણ કરે છે.
‘બધા જ રસ્તાઓ ઇશ્વર તરફ઼ દોરી જાય છે.’ અંતમાં, આ સર્વેશ્વરવાદી વાસ્તવિકતા તરફ઼ની આખી પ્રથા જીવન તેના દુ:ખ, પીડા અને મૃત્યુની મુશ્કેલીઓ સાથે સમવવા અથવા વ્યવસ્થાપનની પછાત અથવા વિપરીત ઇજનેરીનુ ખરેખર માત્ર એક મૃગજળ છે; જે સમગ્ર જીવનને એક બંધારણિય માળખામાં ગૃહિત કરવાની સંસ્થાની સ્થાપ્નાનુ સ્મારક ઉભું કરવાનો પ્રયત્ન છે. જીવનને આવી વિવિધતાઓને સમાવવી કે જોડવી એ ગોળ કાણાંમાં ચોરસ ખીલીને બળપૂર્વક ખુંચાડવાનો પ્રયત્ન છે અને તોપણ તે મુજબ કામ નથી કરતું. તેથી આવા ઓર્થોપ્રેક્સી વિનાના રૂઢિવાદી દવાઓ કરવા એ વાસ્તવમાં અવાસ્તવિક, અસંપન્ન અને અપરંપરાવાદી છે. ઇસુ એ આ બાબતને દંભી તરીકે વર્ણવી છે; દંભી એટલે જે પોતે નથી તેવો ડોળ કરવાવાળા.
કદાચ આ આખો ભ્રમિત ખ્યાલ વિચાર જીવનની કરુણાંતિકા અને જીવનના તફ઼ાવતોને આશાસ્પદ સમાધાનની સમજ સાથે સામનો કરવાનો રસ્તો અથવા માર્ગ છે. છતાંપણ કંઇક માનવું કે ઇચ્છવું માત્ર તમે ગમે તેટલા નિષ્ઠાવાન હોવ તોપણ, આ બાબત માટે, વાસ્તવિક આવાસ્તવિક બનાવતું નથી. સાદર, એવું વિચારવુ કે હિન્દુ સમાજ વિશાળપણે તેમના ધાર્મિક વિચારોનાં આધારે બોધમાં વધુ અદ્યતન છે તે વિરોધી અને સમાજની ખોટી દુર્બળતા પર આધારિત છે; જેમ વિશ્વનાં ઘણાં રક્તપિત્તયા અને આંધળાઓ ધરાવે છે જે બતાવે છે આવી માન્યતાઓ અને પ્રક્રિયાઓ વધુ સંસ્કારી માર્ગ કે સમાજ તરફ઼ દોરી જતા નથી.
અંતે, મને એક એક બિબ્લિકલ વૈશ્વિક વલણ સુચવવું ગમશે. ઐતિહાસિક રીતે અને તત્વચિંતન રીતે પણ તપાસાયું છે; અને જે તર્કસંગત, પ્રસ્તૃત અને સુસંગત વ્યવસ્થા તરીકે વિશ્વસનિય મનાયુ છે અને જે અને જે જીવનને વ્યાખ્યાયિત કરવામાં વધુ ચોક્ક્સપણે વાસ્તવિક છે.
બાઇબલ એક શાશ્વત, ગુણાતીત સર્વજ્ઞ અને સર્વશકિતમાન ભગવાને બનાવેલ તમામ વાસ્તવિકતાઓ, શારીરિક અને આધ્યાત્મિક બંને તેના બનાવેલ ક્રમના શિખર તરીકે માનવજાત સાથે જાહેર કરતી વાસ્તવિકતા ખૂબ કારીગરીપૂર્ણ સમજૂતી આપે છે. માનવજાત ઈશ્વર નહી, છતાં ઈશ્વરની છબીમાં સભાનતાપૂર્વક નૈતિક અને બૌદ્ધિક તરીકે તેના ગુણોને ફાળવતાં બનાવવામાં આવેલ છે જે એક મુક્ત નૈતિક પ્રતિનિધિ તરીકે સંકલ્પશક્તિ ધરાવે છે અને આ મહાનતા હોવા છતાં જૂથ બનાવી તેના સર્જનહારની પવિત્રતા સામે વિરોધાભાસ રીતે બળવો પોકારવાનું અથવા માનવજાત એક પાપી સ્વભાવ પ્રાપ્ત કરીને તરીકે દેવો અને માણસો વચ્ચે ભાગલાં પાડવાનું પસંદ કર્યું. આ બધા માં સારા સમાચાર એ છે કે, ભગવાન સાર્વભૌમ સ્વામી તરીકે, એક વ્યક્તિગત અને દયાળુ તરીકે, ઈસુને દુનિયામાં પેદા કર્યા, જેમણે ભગવાન તરીકે, મુક્તિ કરાવવા બલિદાનના પ્રકાર તરીકે તેમની શારીરિક જીવનને અર્પણ કરીને આજ્ઞાપાલનનો સમાધાનકારી અને વળતરક્ષમ પ્રયત્ન મારફતે ભગવાનની તરફ માણસાઈને પરત લાવવામાં મનુષ્યને છોડાવવા અને બચાવવા બલિદાનો આપ્યા અને તેમની સંપૂર્ણ જાત હોમી માનવ યાતના વેઠી, ખાસ કરીને ફ્રોસ. કાયમી કૃત્યુના અંતિમ પરિણામથી બચાવવામાં માનવતાને ક્ષમા આપતાં આપણને ભગવાન સાથે એકસૂત્રી બનાવવા જેઓ તેનામાં વિશ્વાસ રાખે છે તેમના માટે મુક્તિ સુરક્ષિત કરતા વળતરના સાધનો તરીકે આ વ્યવહાર કરવામાં આ કાયદેસર રીતે ફોરેન્સિક અને અવેજી વ્યવહાર ભગવાનના ન્યાયને સંતોષે છે જે અન્યથા કાયમી પીડામાં પરિણમી હોત જે આ કૃપાળુ અને તત્કાલિન દયાળુને દેન ઈરાદાપૂર્વક નકારે છે. સૌથી અંતિમ અર્થમાં ભગવાન પાસેથી એક વખત વિયુક્ત થયેલાઓનો શ્રાપ દૂર કરીને પીડા અને દુઃખ ના પ્રતિષ્ઠા અને પરિણામ નાબૂદ કરી છે. અંતે, શબ્દો, પરિસ્થિતિઓ અને વિચારો તરીકે આ બધું એક રહસ્ય તરીકે લાગી શકે છે. પરંતુ માનવ ધર્મના સ્વ પ્રયાસો અને તેની પ્રશંસાપાત્ર કાર્યો પાછળની મુશ્કેલીઓ, જેઓ માત્ર તેમનું નામ પોકારશે, તેઓ સંબંધિક રીતે ભવ્ય અને સ્વર્ગીય વારસો પ્રાપ્ત કરતાં આ જીવનમાં અને આવનારા જીવનમાં સંપૂર્ણ મુક્તિ પ્રાપ્ત કરશે.
John 8:36
36 તેથી જો પુત્ર તમને એકલા છોડે છે, તમે ખરેખર મુક્ત થશો.
Mt 11:28-30
28 મારી પાસે આવો, તેઓ સર્વે જેઓ શ્રમ કરે છે અને ભાર હેઠળ લદાયેલા છે, હું તેમને આરામ આપીશ. 29 મારા બંધનો તમે જાળવો અને મારી પાસેથી તમે શીખો, કારણ કે મારૂં હ્રદય નમ્ર અને હળવું છે અને તમે તમારી આત્માઓની રાહત પામશો. 30 મારા બંધનો સરળ છે, અને મારો બોજ હળવો છે”
Holman QuickSource Guide to Christian Apologetics, copyright 2006 by Doug Powell, ”Reprinted and used by permission.”